Τα Χανιωτάκια

«Ένας κόβει κι άλλος ράβει κι όλοι τσούρμο στο καράβι…»

Το Χάρτινο Τρελοβάπορο «Τα Χανιωτάκια» συνεχίζει το ταξίδι του…

«Ό,τι μπόρεσα ν’ αποκτήσω μια ζωή από πράξεις ορατές για όλους…το χρωστώ σ’ ένα είδος ειδικού θάρρους που μου ‘δωκεν η ποίηση.

Να γίνομαι άνεμος για το χαρταετό και χαρταετός για τον άνεμο, ακόμα κι όταν ουρανός δεν υπάρχει!».

(Οδυσσέας Ελύτης από το Μικρό Ναυτίλο)

Με αυτόν τον πρόλογο, που σήμερα βρίσκω επίκαιρο όσο ποτέ, αποχαιρετούσα το περιοδικό «Τα Χανιωτάκια»,και τα αγαπημένα μου Χανιά το 2002, μέσα από τις σελίδες του 53^ου τεύχους. Τότε, που ακόμα ήταν τα χρόνια μιας σχετικής ευμάρειας που για πολλά από τα παιδιά που έγραφαν ήταν απλά μια ευχάριστη, δημιουργική μορφή έκφρασης  και δημιουργίας. Σήμερα όμως, στις συνθήκες κρίσης και από-γνωσης για τα παιδιά, σήμερα που «ουρανός δεν υπάρχει…», η διατήρηση και η αναβάθμιση του περιοδικού αποτελεί -κατά την ταπεινή μου γνώμη- μια πολύ μεγαλύτερη από τότε αναγκαιότητα και  ένα ζήτημα πρώτης προτεραιότητας για τον Σύλλογο, την εκπαιδευτική κοινότητα των Χανίων, καθώς και άλλων νομών.

Όπως προκύπτει από την εισήγηση του Γιώργου Πιτσιτάκη, με τη μελέτη για το νεανικό έντυπο στον 20ο αι. οι μαθητικές εφημερίδες και τα  περιοδικά παρουσίαζαν ιδιαίτερη έξαρση σε περιόδους έντονης λαϊκής καταπίεσης η οποία συνδέονταν πάντα και με την απαξίωση των ιδεών και του πρωτογενούς λαϊκού πολιτισμού.

Από την αρχή της πορείας του περιοδικού, πολύ σωστά θεωρήθηκε η μαθητική εφημερίδα και το μαθητικό έντυπο σε οποιαδήποτε μορφή του, ως μια σημαντική εκπαιδευτική δραστηριότητα που υποστηρίζει το διδακτικό έργο του δασκάλου και τη μαθησιακή διαδικασία. Κι αυτό διότι, εκτός των άλλων τεκμηριωμένων προσεγγίσεων των επιστημών της αγωγής, επέδρασαν και τα βιώματα της σχολικής ηλικίας των δασκάλων.

Στη δεκαετία του 1980 έχουμε μια εκδοτική έκρηξη στο νομό Χανίων, με έναν εντυπωσιακό αριθμό  μαθητικών εφημερίδων και εντύπων από σχολεία, τάξεις σχολείων ή διασχολικά. Το εναρκτήριο λάκτισμα δίνει ο Σύλλογος Δασκάλων.

«Τα Χανιωτάκια» δημιουργούνται και εδραιώνονται –καθόλου εύκολα- τη δεκαετία 1983-1993, όπως παρουσίασε η προηγούμενη ομιλήτρια. Το καταρχήν λεπτεπίλεπτο τετρασέλιδο αύξανε τις σελίδες του, απόκτησε εξώφυλλο, μεγάλωνε, ομόρφαινε, γινόταν καλύτερο και τελικά αυτονομήθηκε. Η συντακτική επιτροπή προσπάθησε να ανανεώσει το περιοδικό, ξεκινώντας από την εμφάνισή του. Ήμασταν ήδη στην τεχνολογία με τις offset μηχανές που είχαν αντικαταστήσει τη λινοτυπία. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίστηκαν στη σελιδοποίηση των πρώτων τευχών, μοντάροντας τα ριζόχαρτα, ξεπερνιούνταν από το καλό και δημιουργικό κλίμα που επικρατούσε και τις διαρκείς αναζητήσεις για καλύτερη αισθητική με σφραγίδα ποιότητας.

Το εξώφυλλο και το λογότυπο του περιοδικού αντικαταστάθηκε, είτε με ολοσέλιδες ζωγραφιές μαθητών είτε  ήταν φιλοτεχνημένο από μέλη της επιτροπής (τεύχη 37-47). Από το 48^ο  έως το 61^ο  τεύχος το εξώφυλλο φιλοτεχνείται από ζωγράφους ή εικονογράφους παιδικών βιβλίων. Έτσι, τα εξώφυλλα κοσμούν έργα των Πικάσσο, Νικόλα Ανδρικόπουλου, Βαγγέλη Ελευθερίου, Φωτεινής Στεφανίδου, Εύης Τσακνιά, Άννας Μενδρινού-Ζαμπέλη, Φρίξου Θεοδοσάκη, Άννας Σίνου, Λίνας Κουντουράκη, Ευγένιου Σπαθάρη, Πέτρου Ζαμπέλη, Καλλιτεχνικής Εταιρείας «Αίσωπος» και Λιάνας Δενεζάκη.

Επίσης, το σαλόνι του περιοδικού στολίζουν έργα Ελλήνων και ξένων ζωγράφων όπως του Θεόφιλου, του Σαγκάλ, του Πέτρου Ζαμπέλη, του Νίκου Μπλαζάκη, του Μαξ Ερνστ, της Εύης Τσακνιά, του Γιάννη Τσαρούχη, του Γεωργίου Ιακωβίδη. Ήταν μια προσφορά στους μαθητές με στόχο την καλλιέργεια της καλαισθησίας και τη γνωριμία με εικαστικούς καλλιτέχνες. Όμως, και στο εσωτερικό του περιοδικού έγιναν μεγάλες αλλαγές όσον αφορά την ύλη , το περιεχόμενο και την εμφάνιση.

Επειδή τα κείμενα που έστελναν οι μαθητές άρχισαν να επαναλαμβάνονται και να περιστρέφονται γύρω από τα ίδια θέματα, η επιτροπή δούλεψε ως εξής: Έστελνε στους μαθητές ένα γράμμα που τους πρότεινε θέματα που θα μπορούσαν ν’ ασχοληθούν χωρίς αυτό να είναι δεσμευτικό. Η μέθοδος απέδωσε κι ένας τεράστιος όγκος εκλεκτής ύλης συγκεντρωνόταν στα γραφεία των δασκάλων με συνέπεια τη μεγαλύτερη δυσκολία στην επιλογή. Οι σελίδες αναμορφώθηκαν και πολλές νέες στήλες καθιερώθηκαν. «Τα Οικολογάκια» για το περιβάλλον την περιβαλλοντική εκπαίδευση, Μικροί Λογοτέχνες, Ματιές στον κόσμο, Κόκκινη κλωστή δεμένη, Αγαπημένο μου βιβλίο, Τα σχολεία δημιουργούν, Αισθητική γωνιά, Ντο ρε μι η κυρία Μουσική, Μικροί ποιητές, Διαγωνισμός κόμικς, Ιστορικά μνημεία του τόπου μας, Μικρός αθλητής, εικονοϊστορίες, Τα μουσεία μας, Ταινιοπαρουσίαση, Διάφορα αλλά όχι …αδιάφορα, Μουσικά ταξίδια, Ελάτε να παίξουμε και η Αλληλογραφία.

( Ξεχωριστές είναι οι σελίδες με τους Άθλους του Πονηρίδη, που είχαν μεγάλη απήχηση στον μαθητόκοσμο, με γελοιογραφίες του δασκάλου-σκιτσογράφου  Χρήστου Πετράκη ο οποίος εξηγεί: «Ο Πονηρίδης παιδιά είναι κάποιος ανάμεσά μας που δεν πρέπει καθόλου να τον… αντιγράψουμε! Είναι ένα “κακό παιδί” που ταλαιπωρεί τους (ταλαίπωρους) γονείς και δασκάλους του! Όμως μέσα του κρύβει πολύ καλό εσωτερικό κόσμο…»).

Ιδιαίτερα σημαντική θεωρώ και την προβολή από τις σελίδες του περιοδικού των ομαδικών εργασιών και των εντύπων των σχολείων με το εξώφυλλο και περιληπτική παρουσίαση του καθενός απ’ αυτά, πετυχαίνοντας έτσι την καταγραφή και διάσωση  εξαιρετικών πρωτοβουλιών που επικοινωνούνταν  άμεσα  με τα σχολεία του νομού και έφταναν όσο μακριά έφτανε και το περιοδικό, στο χώρο και στο χρόνο.

Σημαντική ήταν επίσης και η οργάνωση των αποδεκτών εκτός του νομού. Η Εθνική Βιβλιοθήκη, ο Κύκλος του ελληνικού παιδικού βιβλίου, καθηγητές των Παιδαγωγικών Τμημάτων στον τομέα της παιδικής λογοτεχνίας όπως ο κος Πολυδεύκης Ασωνίτης στα Γιάννενα, η κα Τζίνα Καλογήρου στην Αθήνα κ.α. αξιοποιούσαν Τα Χανιωτάκια ως μοναδικό πανελλαδικά παράδειγμα διασχολικού  εντύπου για τους εκκολαπτόμενους συναδέλφους μας.

Σε όλη την πορεία του περιοδικού υπήρξαν συνεργασίες με πολλούς συγγραφείς παιδικών βιβλίων τους και καλλιτέχνες, από τους οποίους πάρθηκαν συνεντεύξεις και παρουσιάστηκε το έργο τους. Από τις σελίδες του παρήλασαν η Μάρω Λοΐζου, η Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, η Ειρήνη Μάρρα, η Σοφία Ζαραμπούκα, ο Ευγένιος Τριβιζάς, η Ζωή Βαλάση, η Βούλα Μάστορη, ο Χρήστος Μπουλώτης, ο Μάνος Κοντολέων, η Φωτεινή Φραγκούλη, η Θέτις Χορτιάτη, η Σάσα Βούλγαρη, η Σοφία Μαντουβάλου κ.ά.  Προσφέρθηκαν αρκετά πρωτότυπα επιτραπέζια παιχνίδια στους αναγνώστες του. Δεν έφταναν όμως αυτά.

Τα Χανιωτάκια έπρεπε ν’ αποκτήσουν πρόσωπο, να ζωντανέψουν και να δημιουργήσουν σχέσεις φιλίας με τα παιδιά. Γι’ αυτό οργάνωναν εκδηλώσεις. Γιόρτασαν την Παγκόσμια ημέρα δικαιωμάτων του παιδιού με την Unicef με τη συμμετοχή εκατοντάδων παιδιών. Οργάνωσαν το 1995 και για 3 συνεχόμενες χρονιές φεστιβάλ παιδικού θεάτρου με τίτλο «Τα Χανιωτάκια παίζουν θέατρο» και τη συμμετοχή δεκάδων σχολείων και χιλιάδων θεατών. Τίμησαν την Παγκόσμια ημέρα παιδικού βιβλίου για 3 συνεχή έτη με 3ήμερες και 4ήμερες εκδηλώσεις σε συνεργασία με την Παιδική Βιβλιοθήκη του Δήμου Χανίων. Οργάνωσαν εκθέσεις βιβλίου και αποκριάτικης μάσκας.

Το 1998,  όταν Τα Χανιωτάκια έγιναν 15 χρονών, «περιοδικό έφηβος» πια, γιόρτασαν τα γενέθλιά τους με μια λαμπρή γιορτή στα Νεώρια. Εξέδωσαν τους άθλους του Πονηρίδη σε μια έκδοση προς τιμή του δημιουργού του, όταν συνταξιοδοτήθηκε.      Επίσης, το περιοδικό Νέμεσις το 2000, στο αφιέρωμα ¨3 έντυπα- 1 μήνυμα από τα Χανιά¨ παρουσίασε Τα Χανιωτάκια –μαζί με το περιοδικό Έρεισμα και το Φουρόγατο- γράφοντας μεταξύ άλλων: «Τα Χανιωτάκια» συνεχίζουν τη δημιουργική πορεία τους χάρη στον ενθουσιασμό των παιδιών, την εθελοντική προσφορά των εκπαιδευτικών της Συντακτικής Επιτροπής και την υποστήριξη του Συλλόγου Δασκάλων – Νηπιαγωγών Χανίων, δίνοντας ένα παράδειγμα για άλλους τρόπους και άλλους δρόμους ενθουσιώδεις και δημιουργικούς για το Σχολείο και την Παιδεία». Τα Χανιωτάκια είναι ένα χάρτινο καράβι, ολόφωτο, καλοτάξιδο, μεγάλο τόσο όσο να χωράει όλους όσους αγαπούν τα ταξίδια του νου χωρίς κανέναν ν’ αφήνει απ’ έξω. Τη χρονιά που διανύουμε το περιοδικό συμπληρώνει 30 χρόνια, χωρίς διακοπή και αποτελεί το μακροβιότερο μαθητικό περιοδικό της Κρήτης και μοναδική περίπτωση διασχολικού εντύπου πανελλαδικά.

Γι’ αυτά και πολλά άλλα, Τα Χανιωτάκια βραβεύτηκαν το 2001 από την εφημερίδα «Τα Νέα» με έπαινο στον 8^ο Πανελλήνιο διαγωνισμό μαθητικού εντύπου. Αναμφισβήτητα μια κορυφαία στιγμή για το περιοδικό, γιατί μέσω του τύπου ταξίδεψε σε όλη την Ελλάδα. Για μας πάντως το μεγαλύτερο και πρώτο βραβείο ήταν η χαρά που μοιραζόμαστε παρέα κάθε φορά που, μετά από πολύ κόπο, ένα τεύχος ολοκληρωνόταν κι έφτανε στα χέρια των μαθητών.

Αξιοσημείωτες και σημαντικές είναι επίσης οι πρωτοβουλίες συνεργασίας με ελληνικά σχολεία της ομογένειας και η φιλοξενία των εργασιών του στις σελίδες του περιοδικού, καθώς και η συμμετοχή μαθητών στη συντακτική επιτροπή του.

Αν ανέλυα και αν απαριθμούσα τις δράσεις και τη θεματολογία των χανιωτακιών, για όλον αυτόν του καιρό που έχει προηγηθεί, δε νομίζω πως θα έφτανε ολόκληρη η αποψινή βραδιά. Γι’ αυτό και προσπάθησα όσο γίνεται πιο συμπυκνωμένα να σταθώ στις σημαντικότερες φάσεις και στιγμές της ιστορίας του.

Όμως θα ήταν σοβαρή παράλειψη να μην αναφερθώ στα πρόσωπα που έχουν μακρά διαδρομή, παράλληλη με την πορεία του περιοδικού την τελευταία εικοσαετία, με πιθανό κίνδυνο να έχω ξεχάσει κάποιον. Η Δώρα η Νιαουνάκη, ο Γιώργος ο Πιτσιτάκης, η Μαρία η Χαραλαμπίδου, η Μαρία η Δρακάκη, η Χριστίνα η Τσομπανάκη, η Λία η Μαστρογιαννίδου και ο Βαγγέλης ο Κατάκης ήταν τα κύρια πρόσωπα που κράτησαν ζωντανή την ιστορικότητά του.

Επίσης στα μέλη και τους εκάστοτε προέδρους του Συλλόγου που είχαν σαν κοινό τόπο τη βοήθεια και την ενίσχυση των πρωτοβουλιών του περιοδικού.  Τα «Χανιωτάκια» μαζί με τα «Συνδικαλιστικά Νέα» αποτελούν το λαμπρό καθρέφτη της πολιτιστικής και ιδεολογικής πρωτοπορίας του συλλόγου εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης του νομού Χανίων.

Αναφέρομαι στα χρόνια που έζησα από μέσα το περιοδικό, χωρίς να ξεχνάω πως έχει ήδη παρέλθει μια δεκαετία από τότε. Σήμερα η συντακτική επιτροπή αποτελείται από νέα πρόσωπα που τους εύχομαι καλή δύναμη και δημιουργικές πρωτοβουλίες για την αντάξια συνέχεια της πορείας του περιοδικού.

Η σύγχρονη τεχνολογία διευκολύνει κατά πολύ τη διαδικασία έκδοσής του. Χωρίς όμως τη δημιουργική σκέψη της συντακτικής επιτροπής και χωρίς ιδέες που το εμπλουτίζουν και το κρατούν ζωντανό και φρέσκο είναι πολύ εύκολο να κλείσει τον κύκλο του και να παροπλιστεί, όπως κάθε καράβι, ακόμα και χάρτινο.

Καταλήγοντας, πιστεύω ότι το θέμα της διατήρησης στο χρόνο μιας τόσο σπάνιας, αξιόλογης και καθόλου εύκολης προσπάθειας, εξαρτάται κυρίως από το μεράκι, την ιδεολογία και τη συλλογική διάθεση των προσώπων που το υπηρετούν σε κάθε περίοδο.  Πάντως, ένα είναι βέβαιο και αναμφισβήτητο: Πως σήμερα, τα παιδιά και η ελληνική κοινωνία περιμένουν από τους δασκάλους και τους καθηγητές τους πολλά περισσότερα απ’ ότι χτες.

Στο χέρι μας είναι, να μην  περιοριστούμε στο ρόλο του γκρινιάρη κακοπληρωμένου δημόσιου υπαλλήλου που απλώς εκτελεί και κάποτε- κάποτε  βγαίνει και παραπονούμενος ή με τις πράξεις μας να αποτελέσουμε ξανά μια αξιόλογη κοινωνική και εκπαιδευτική πρωτοπορία με νέα οράματα,  ρηξικέλευθες δράσεις και διεκδικήσεις για μας και για τους μαθητές μας…

                                                                                    Σας ευχαριστώ!

Γιώργος Δασκαλάκης, Πινακοθήκη του Δήμου Χανίων, 5 Απριλίου 2013

Ένα περιοδικό γεννιέται. Οι μαθητές του νομού Χανίων, αποκτούν τη δική τους φωνή.

Ήταν  Φλεβάρης του 1983.. Τα πρώτα εκείνα χρόνια τα μεταδικτατορικά… Είχε αρχίσει ήδη να πνέει ένας δημιουργικός άνεμος που ανανέωνε τις σκέψεις, δημιουργούσε οράματα και ελπίδες ότι η κοινωνία θα άλλαζε, θα προχωρούσε με βήμα ταχύ για να κερδίσει το χαμένο έδαφος των προηγούμενων δεκαετιών. Στην παιδεία οι θεσμικές αλλαγές, όπως η κατάργηση του Επιθεωρητή και η θεσμοθέτηση του Σχολικού Συμβούλου, τα νέα βιβλία, τα νέα προγράμματα, έφτιαχναν ένα γόνιμο κλίμα, όπου ιδέες και σχέδια έμπαιναν σε εφαρμογή σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.

Ο Σύλλογος Δασκάλων και Νηπιαγωγών του Νομού Χανίων διάβαινε μ΄ ενθουσιασμό τα πρώτα μονοπάτια μιας γεμάτης  δράσης σε όλα τα επίπεδα: Συνδικαλιστικής, επιμορφωτικής, αγωνιστικής και εκδοτικής. Ήδη η εφημερίδα του Συλλόγου «Τα Συνδικαλιστικά Νέα» αριθμούσε τέσσερα χρόνια ζωής.

Τελευταία ανάσα του 1982 λοιπόν, και βρίσκει το σύλλογο με πρόεδρο τον αείμνηστο Βάσο Παπαδάκη και αντιπρόεδρο το Βαγγέλη τον Κακατσάκη. Πέφτει λοιπόν η ιδέα σε ένα από τα τελευταία εκείνα συμβούλια του 82, για την έκδοση ενός περιοδικού που να είναι δημιούργημα των μαθητών των δημοτικών σχολείων της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και να απευθύνεται φυσικά σε αυτούς. Άρεσε η ιδέα.. Και το όνομα αυτού: «Χανιωτάκια»! Πρόταση του δασκάλου–λαογράφου Σταμάτη Αποστολάκη που έγινε αμέσως αποδεκτή.  Ήταν μία λέξη μόνο, που έδινε όμως αμέσως την πληροφορία του τόπου καταγωγής του νέου περιοδικού και σε ποια ηλικία απευθυνόταν. Στην αρχή θα κυκλοφορούσε ένα δισέλιδο, ένθετο στα Συνδικαλιστικά Νέα, ως παράρτημά τους. Έτσι θα ζυγιάζονταν το τολμηρό εγχείρημα από σιγά – σιγά, με  βαρίδι το ενδιαφέρον των μικρών μαθητών.

Το Φλεβάρη λοιπόν του 83 το νιογέννητο περιοδικάκι σε σχήμα 16×23 εκατοστά, χρώματος ασπρόμαυρου και δισέλιδο, προστατευμένο μέσα στην εφημερίδα των δασκάλων, σκάει μύτη στη μαθητική κοινότητα.  Ήταν η φωνή των παιδιών. Έτσι τιτλοφορείται και το πρώτο -πρώτο αρθράκι του πρώτου τεύχους του περιοδικού κι είναι του μαθητή της έκτης τάξης του 2^ου δημοτικού σχολείου Χανίων, Γιάννη Τσιγωνάκη. Γράφει λοιπόν ο Γιάννης: «Επιτέλους έχουν και οι μαθητές των Χανίων το δικό τους περιοδικό και έτσι μπορούν να εκφράσουν τις δικές τους σκέψεις και να πουν τις δικές τους προτάσεις . Αυτό το περιοδικό θα γίνει η ελπίδα και η φωνή του Χανιώτη Μαθητή…»

Ο επιμελητής της πρώτης εκείνης έκδοσης, ο Βαγγέλης, ακριβώς από κάτω από το κείμενο του μικρού Γιάννη, γράφει ένα μικρό σημείωμα για να εξηγήσει με πολύ λίγες σειρές, το λόγο της δημιουργίας του νέου περιοδικού. Γράφει λοιπόν: «Το περιοδικό αυτό ξεκίνησε σαν ιδέα από την αγάπη και την έγνοια κάποιων μεγάλων, των δασκάλων σας. Η ιδέα αυτή γίνεται με το τεύχος αυτό μια ζεστή και ανθρώπινη καλημέρα που μυρίζει όπως το νιόβγαλτο ψωμί. Τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο. … Εμείς δίνουμε σ΄ αυτό την αγάπη μας για σας. Εσείς όμως δίνετε τις ιδέες σας. Γιατί το ξέρουμε καλά, πως έχετε δικές σας ιδέες. Μ΄ αυτές σας τις ιδέες, είμαστε σίγουροι γι αυτό: Θα κάνετε τα Χανιωτάκια μια σαΐτα που να σημαδεύει το αύριο.» Να χώραγε άραγε στο μυαλό του εκείνη τη στιγμή, ότι αυτή η σαΐτα μετά από τριάντα χρόνια θα εξακολουθούσε να σημαδεύει το αύριο έχοντας αμείωτη τη δύναμη της πρώτης ώθησης;

Δειλά  – δειλά άρχισαν να σχηματοποιούνται οι πρώτες στήλες. Το δεύτερο τεύχος έρχεται δυο μήνες μετά και αμέσως.. τετρασέλιδο παρακαλώ !! Στο δεύτερο αυτό  τεύχος, ο συντάκτης δάσκαλος-επιμελητής της έκδοσης, στο μικρό σημείωμά του ζητά να στείλουν τα παιδιά κείμενα για τη στήλη ΝΕΑ ΑΠΟ  ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΑΣ. Το τρίτο τεύχος καθυστέρησε, ήλθε τον Γενάρη του 84, αλλά δωδεκασέλιδο αμέσως – αμέσως… Μεγαλώνει το περιοδικάκι με μαθηματική πρόοδο, που σημαίνει ότι γίνεται αποδεκτό με ενθουσιασμό από τα Χανιωτόπουλα..

Στο τρίτο αυτό τεύχος, ο δάσκαλος- επιμελητής, δίνει ιδέες για τη θεματολογία των κειμένων που μπορούν να στείλουν τα παιδιά. Προτείνει κείμενα -περιγραφές από τη ζωή,  ήθη και έθιμα, γιορτές, διαλεχτές εκθεσούλες –όπως γράφει- από τη ζωή και τη δράση του σχολείου, της τάξης, προβληματισμούς για τη μόλυνση του περιβάλλοντος, για την Ειρήνη των λαών, αλλά και παιγνίδια και σπαζοκεφαλιές κι ανέκδοτα. Το όνομα, η τάξη και το σχολείο κάτω από κάθε κείμενο, απαραίτητα…Έτσι πολύ γρήγορα δημιουργείται μια ακόμη στήλη, με τον τίτλο ΜΑΘΗΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ. Το περιοδικό έρχεται στα σχολεία περίπου τέσσερις φορές τη σχολική χρονιά με ένα μικρό αντίτιμο και το ποσό που συγκεντρώνει ο σύλλογος, προορίζεται πάλι για τα έξοδα της έκδοσής του. Το τιράζ, δηλαδή ο αριθμός των εντύπων, εξαρτιόταν από τον πληθυσμό των μαθητών των δημοτικών σχολείων του νομού.

Η δουλειά των επιμελητών της έκδοσης με τον καιρό αυξάνεται.. Στο τυπογραφείο ΤΥΠΟΣΤΥΛ των Αναστασάκη- Γιαννουλάκη, εκεί στην οδό Καραϊσκάκη απέναντι από την Πυροσβεστική, οι ώρες ατέλειωτες, αλλά εξαιρετικά δημιουργικές. Το περιοδικό βγαίνει με την παλιά εκείνη μέθοδο της λινοτυπίας, που τώρα πια έχει περάσει στην Ιστορία της Τυπογραφίας. Η λινοτυπική μηχανή ήταν ογκώδης και παρήγαγε συμπαγείς στίχους (αράδες) με ανάγλυφους χαρακτήρες, οι οποίοι μετά το μελάνωμά τους αποτυπώνονταν στο χαρτί. Η σύνθεση κάθε στίχου γινόταν μηχανικά κάθε φορά που ο χειριστής της μηχανής, διαβάζοντας το χειρόγραφο συνήθως κείμενο που είχε τοποθετημένο μπροστά του, πατούσε το αντίστοιχο -με κάθε γράμμα- πλήκτρο, στο πληκτρολόγιο. Οι συμπαγείς στίχοι δημιουργούνταν από ένα κράμα μολύβδου, κασσιτέρου και αντιμονίου, που βρισκόταν τηγμένο στο πίσω μέρος της μηχανής. Η εργασία του λινοτύπη, εξαιτίας ακριβώς της ύπαρξης αυτού του κράματος και των αναθυμιάσεων που ανέδυε, ήταν ανθυγιεινή.

Τα πρώτα εκείνα χρόνια δεν υπήρχε επιτροπή έκδοσης του περιοδικού. Κάποιος αναλάμβανε τα πάντα. Από το να δέχεται το υλικό των παιδιών των δημοτικών σχολείων του νομού, να το διαβάζει, να το ταξινομεί, να επιλέγει κείμενα κι αυτό ήταν το δυσκολότερο σημείο της δουλειάς του. Αποζημίωνε όμως εκείνους που δεν έβλεπαν την εργασία τους δημοσιευμένη, με το να αναφέρει το όνομά τους στη σελίδα της αλληλογραφίας. Με αυτό τον τρόπο, όλα τα παιδιά που έστελναν εργασία, ακόμη και αν δεν επιλέγονταν προς δημοσίευση, έβλεπαν –έστω- το όνομα τους δημοσιευμένο.

Εκείνος λοιπόν που αναλάμβανε την έκδοση του περιοδικού, καμιά φορά συνέπιπτε να είναι μέλος του Δ.Σ του συλλόγου και  υπεύθυνος της έκδοσης, αλλά και ο άνθρωπος που έκανε όλες τις δουλειές. Άλλοτε πάλι στην στήλη της ταυτότητας  του περιοδικού, αναφερότανε το όνομα κάποιου μέλους του συμβουλίου για την ευθύνη της έκδοσης,  αλλά όλη την εργασία την έκανε κάποιος  άλλος αφανής, που απλά του άρεσε να ασχολείται με αυτή τη δημιουργική ενασχόληση. Αυτό το καθεστώς διατηρήθηκε έως το 1990, δηλαδή μέχρι το 23^ο τεύχος. Από κει κι ύστερα υπήρχε πλέον επιτροπή, ομάδα ανθρώπων δηλαδή, που μοιράζονταν τις εργασίες γιατί πλήθαιναν, αφού πλήθαιναν κι οι συμμετοχές των παιδιών και το περιοδικό είχε περισσότερες πια ανάγκες και απαιτήσεις.

Με τον καιρό προσθέτονταν κι άλλες  στήλες.  Από το δεύτερο χρόνο της ύπαρξής του, διακρίνουμε σελίδες με πνευματικές ασκήσεις, σπαζοκεφαλιές και τις στήλες με τα εύθυμα και σοβαρά. Στο τεύχος του Απρίλη-Μάη του 87 πρώτη φορά κάνει την εμφάνισή της η μόνιμη στήλη του Βιβλιοφάγου στην οποία υπέγραφε το Χανιωτάκι- Βιβλιοφάγος και πρότεινε στα παιδιά βιβλία για διάβασμα.

Κείμενα επίσης με συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτικό περιεχόμενο, εντυπωσίαζαν τους ενήλικες -κυρίως-αναγνώστες για την κριτική που ασκούσαν οι μικροί μαθητές, όπως για παράδειγμα εκείνη η ανοιχτή επιστολή προς τους κυβερνήτες των δύο υπερδυνάμεων  Αμερικής και Σοβιετικής Ένωσης. Σαν τίποτε να μην έχει αλλάξει από τότε μόνο η  ανακατονομή των δυνάμεων… Αξιοσημείωτα είναι και τα αφιερώματα στο σαλόνι του περιοδικού όταν συνέβαινε να κυκλοφορεί το περιοδικό κοντά σε εθνικές επετείους.

Πολλές φορές το περιοδικό, προέβαλε χειρόγραφες εφημεριδούλες και περιοδικά που με τον πολύγραφο τύπωναν σχολειά του νομού, και τάστελναν με καμάρι οι μικροί δημοσιογράφοι στο περιοδικό Χανιωτάκια, για να γίνει γνωστή η προσπάθειά τους στο ευρύ μαθητικό κοινό. Ένα μεγάλο μέρος επίσης των κειμένων αφορούσε στη λαϊκή τοπική μας παράδοση και  στα έθιμα.

Τα κείμενα διανθίζονταν και από σκιτσάκια που, ή τα εύρισκαν έτοιμα οι επιμελητές ή επιστρατεύονταν εκπαιδευτικοί που μπορούσαν να σκιτσάρουν. Τα εξώφυλλα από το δεύτερο τετρασέλιδο τεύχος έφεραν  σκίτσα του Αλέξανδρου Δρουνδάκη και  μιας μητέρας της  Ντίνας Αθουσάκη-Μυλωνάκη. Από το 11^ο τεύχος και με τη συνεχή προτροπή των επιμελητών του περιοδικού, τα Χανιωτόπουλα, στόλιζαν τα εξώφυλλα με δικές τους ζωγραφιές. Από το 8^ο τεύχος του Γενάρη του 1985, σπάει η μονοτονία του ασπρόμαυρου χρώματος,  με εξώφυλλο τυπωμένο σε έγχρωμο χαρτί.

Η πρώτη όμως μεγάλη αλλαγή της φυσιογνωμίας του περιοδικού συνέβη όταν το περιοδικό αριθμούσε έξι χρόνια ζωής. Το Γενάρη του 1989, το τεύχος με αύξοντα αριθμό 20, έρχεται στα χέρια των παιδιών εντελώς ανανεωμένο. Μεγάλο σχήμα 20×27 εκατοστά και με  έγχρωμο ιλουστρασιόν εξώφυλλο. Οι σελίδες του διπλασιάστηκαν από 16 σε 32. Και το σημαντικότερο? Πέρασε πια σε μεταγενέστερη τυπογραφική μέθοδο. Στην εκτύπωση offset! Οι επιμελητές τώρα είχαν τη δυνατότητα να σχεδιάζουν τη σελίδα, να κόβουν και να κολλούν σε σημεία που επέλεγαν τα διάφορα θέματα και τα σκίτσα,  πάνω σε ριζόκολλα και με την νέα τεχνική μεταφέρονταν πάνω σε μία εκτυπωτική επιφάνεια, σε μελανωμένο τσίγκο που μετέφερε την εικόνα στο χαρτί. Όμως και πάλι επειδή το κόστος ήταν αρκετά υψηλό, το περιοδικό εξακολουθούσε στο εσωτερικό του να είναι ασπρόμαυρο. Στο πρώτο αυτό μεγάλο άλμα, το περιοδικό απευθύνεται στα παιδιά με προσωπικό γραφικό χαρακτήρα γραψίματος (ήταν μια δυνατότητα της φωτοσύνθεσης αυτή) για να δώσει μια αίσθηση οικειότητας και αγάπης, ξεχειλίζοντας από ενθουσιασμό:

«Εμφανισιακά δε λέω..άλλαξα, ομόρφυνα,φάρδυνα, χόντρηνα(!)   δέχτηκα τις τεχνικές αλλαγές που επιβάλλει η τεχνολογική εξέλιξη.. Τώρα βγαίνω με φωτοσύνθεση.. Μέθοδος με απεριόριστες τυπογραφικές δυνατότητες…»

Τώρα πια ο αναγνώστης  βρίσκει ένα πλήθος συνεργασιών με ποικίλο περιεχόμενο από την καθημερινότητα των παιδιών, αλλά και από γνώσεις εγκυκλοπαιδικές που δείχνουν ότι τα παιδιά ψάχνονται, διαβάζουν κάποια ενδιαφέροντα για κείνα θέματα και τα στέλνουν στο αγαπημένο τους περιοδικό. Για πρώτη φορά επίσης παρατηρούνται σελίδες λογοτεχνικές, αφιερώματα με πλούσια εικονογράφηση από τον ταλαντούχο σκιτσογράφο – δάσκαλο τον Χρίστο τον Πετράκη.

Τα παιδιά αρχίζουν να γράφουν τα δικά τους λογοτεχνικά κείμενα, κι έτσι καθιερώνεται σελίδα για τους μικρούς λογοτέχνες. Ακόμη υπάρχει στήλη αφιερωμένη στις σχολικές εκδηλώσεις, συνεντεύξεις με τις αρχές του τόπου, εικονογραφημένες ιστορίες και ποικίλα ταξιδιωτικά θέματα. Για τους φίλαθλους δεν λείπουν και οι σελίδες με αθλητικό περιεχόμενο, αλλά και σελίδες για κείνους που ασχολούνται με τις κατασκευές….

Το 1993 το μακροβιότερο περιοδικό της Κρήτης, Τα Χανιωτάκια, γιορτάζουν τα δέκα χρόνια της ζωής τους..  Και δεν είναι μόνα τους…  Από την άνοιξη του 1992 ένα αδελφάκι τους νηπιάκι στέκει πλάι τους. Μια ομάδα νηπιαγωγών  με την υποστήριξη του συλλόγου, υλοποιεί ένα ακόμη εκδοτικό εγχείρημα: Ένα περιοδικό για τα παιδιά των νηπιαγωγείων  του νομού Χανίων. Δεκαεξασέλιδο και με τις ίδιες διαστάσεις με τα Χανιωτάκια. Τίτλος? Τα χανιωτάκια στο νηπιαγωγείο. Στην αρχή κυκλοφορούσε κάθε εποχή και ένα τεύχος. Αργότερα και για λόγους οικονομικούς,  ένα τεύχος ανά δύο εποχές. Ήταν γεμάτο από εικόνες, δεδομένου ότι τα νήπια δεν διαβάζουν και λειτουργούσε πολλές φορές, ως συμπληρωματικό υλικό στο διδακτικό έργο του νηπιαγωγείου. Περιείχε εικονογραφημένες ιστορίες-ερεθίσματα για συζήτηση, μόνιμες στήλες διασκεδαστικές, όπως η σελίδα με τις σκανταλιές του Ηλία, τη σελίδα του νηπιακιού- βιβλιοφάγου κατ΄ αντιστοιχία με το Χανιωτάκι –Βιβλιοφάγο του περιοδικού για το Δημοτικό, σελίδες με κατασκευές και παιγνίδια, καθώς και στήλες με οικολογικό περιεχόμενο…

Δυστυχώς η ύπαρξή του ήταν βραχύβια … Το γεγονός ίσως ότι, χρησιμοποιούνταν από τις νηπιαγωγούς ως υλικό συμπληρωματικό του προγράμματος, ήταν μεν καλό, γιατί αξιοποιούνταν στο έπακρο με παιδαγωγικό τρόπο το περιεχόμενό του, αλλά από την άλλη το αγοραστικό κοινό, οι γονείς, δεν είχαν λόγο να το αγοράσουν.  Έτσι μια τόσο καλή και πρωτότυπη προσπάθεια, για οικονομικούς λόγους, κράτησε πολύ λίγο… από την Άνοιξη του 1992 έως το Καλοκαίρι του 1995. Στο διάστημα αυτό εκδόθηκαν εννέα συνολικά τεύχη.

Για τα Χανιωτάκια όμως το ταξίδι συνεχίστηκε και συνεχίζεται,  και μοιάζει να μην έχει τελειωμό… Συμβαίνει αυτό που είπαμε στην αρχή: αυτή η σαΐτα, μετά από τριάντα χρόνια, εξακολουθεί να σημαδεύει το αύριο, έχοντας αμείωτη τη δύναμη της πρώτης ώθησης…

Σας ευχαριστώ!

Αγγέλα Μάλμου.